به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه شهروند، به‌گفته مسئولان، گندم ۴۰ درصد صنایع غذایی را پوشش می‌دهد و خودکفایی در تولید گندم، ازجمله عوامل مهم تأمین «امنیت غذایی» است.
در همین راستا، از دو سال پیش دولت برای رسیدن به‌خودکفایی در تولید گندم از ابزارهای نوین دانش‌بنیان استفاده کرد تا امروز به جایی رسیدیم که امیدوار به صادرات گندم هستیم و می‌خواهیم با هدایت کشاورزان و خرید تضمینی از آنها، این مسیر توسعه را حفظ کنیم. در واقع گندم پایه و معمار کشاورزی ایران است.
گندم بیش از ۳۶ درصد کالری مردم را تأمین می‌کند و حدود ۴۰ درصد صنایع غذایی کشور وابسته به گندم است. غیراز جنوب ایران، هیچ محصولی در سایر نقاط کشور رقیب گندم نیست و سایر محصولات با گندم خود را مطابقت می‌دهند. هر چقدر از مزارع گندم حمایت و رسیدگی بیشتری انجام شود، سایر محصولات وضعیت بهتری پیدا خواهند کرد.
ایران در دو دهه اخیر ۳ بار موفق شد جشن خودکفایی در تولید گندم بگیرد. نخستین جشن خودکفایی در آبان سال ۱۳۸۳ رقم خورد. در این مقطع زمانی پس از ۴۵ سال، ایران با تولید ۱۴ میلیون تن گندم، موفق به دستیابی به‌خودکفایی در این محصول راهبردی و استراتژیک شد. این خودکفایی دوام نداشت و در سال ۱۳۹۲ میزان واردات گندم به حدود ۷ میلیون تن رسید.
در ادامه با اقدامات انجام‌شده، دومین جشن خودکفایی سال ۱۳۹۵ رقم خورد. در این سال ٣. ١٤ میلیون تن گندم در کشور برداشت شد. امروز نیز سومین جشن خودکفایی در تولید گندم، کمتر از یک‌دهه تکرار شد و براساس گزارش‌های جهانی، میزان تولید گندم در ایران بیش‌از ١٥ میلیون تن بوده است.
توان و ظرفیت مطلوب ایران در تولید گندم
علیقلی ایمانی، مدیرعامل بنیاد ملی گندم‌کاران، بر این باور است که در کشور ثابت کرده‌ایم که با همین سطوح موجود،این خودکفایی برای پایدار ماندن نیاز به برنامه دارد و ملزومات آن آموزش بهره‌بردار، تأمین به‌موقع و به‌اندازه نهاده‌های تولید، مثل سم و کود، تأمین سرمایه در گردش برای کشاورز با هدف خرید نهاده‌ها، توسعه مکانیزاسیون و استفاده از روش‌های نوین آبیاری در مزارع است.
ایمانی به شهروند توضیح می‌دهد که ایران سابقه خودکفایی در سال ۸۳ و ۹۵ را دارد و این اتفاق بار دیگر امسال نیز تکرار شده است. او درباره اینکه چرا در سال ۸۳ تولیدکننده و در سال ۱۴۰۰ واردکننده ۷ میلیون تن گندم بوده‌ایم به عامل بی‌توجهی و نداشتن برنامه جامع و مستمر برای پایداری تولید اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «برنامه‌ریزی برای زراعت و تولید باید کاملاً مستمر صورت گیرد، دقیقاً مثل وعده‌های غذایی که نمی‌توان یک وعده را از آن حذف کرد. »
ایمانی توضیح می‌دهد که ما هر آنچه در زمین کشت کنیم و هر آنطور که با زمین رفتار کنیم همان را بازپس می‌گیریم، پس پیوسته باید دانش در حوزه کشاورزی به‌روز باشد. کشاورز باید توان خرید ادوات و ماشین‌آلات مورد نیاز را داشته باشد؛ در واقع قرار گرفتن تسهیلات ارزان‌قیمت می‌تواند ما را در مکانیزاسیون و رسیدگی به زمین کشاورزی یاری کند.
تعریف کشاورزی در کشور ما متفاوت است
کشاورزی در کشورما خرده‌مالکی و معیشتی است اما این ظرفیت در کشاورزی وجود دارد که صنعتی شود و حتی به صادرات نیز در بخش گندم فکر کند.این جمله‌ها را رئیس بنیاد گندم‌کاران کشور به تأکید می‌گوید و وادامه می‌دهد: «در برنامه هفتم، دولت مکلف شده ۹۰ درصد کالاهای اساسی مثل گندم، جو، ذرت، گوشت وشکر را در داخل کشور تولید کند. همچنین بین ۴۰ تا ۶۰ درصد دانه‌های روغنی باید در کشور خودمان تولید شود. این برنامه به این معنا است که ظرفیت لازم در کشور وجود دارد، ولی اینکه از این ظرفیت چگونه استفاده کنیم، به نگاه مدیریتی مدیران سطح بالای کشور برمی‌گردد.»
آیا واردات به صرفه‌تر است؟
ایمانی بر این موضوع تکیه می‌کند که برخی از مسئولان در سطوح بالا معتقدند واردات به صرفه‌تر است اما اگر ما به فرمایشات مقام معظم رهبری رجوع کنیم می‌بینیم ایشان در جلسات مختلف می‌فرمایند که ما باید از تولید داخل حمایت کنیم، حتی کالاهای کشاورزی که ممکن است تولیدشان در کشور گران‌تر از واردات آن تمام شود.
این کارشناس حوزه کشاورزی خاطرنشان می‌کند: «توجه به بخش کشاورزی ابعاد مختلف دارد؛ ایجاد اشتغال سبب جلوگیری مهاجرت روستاییان به شهرها و به‌وجود آمدن پیامدهای این اتفاق است. از سوی دیگر، باید به یک موضوع استراتژیک توجه داشت؛ وقتی خرید گندم از اوکراین، روسیه، سنگاپورو یا آلمان و فرانسه ارزانتر از تولید داخل در کشور تمام می‌شود، باید به این موضوع توجه کنیم که این کشورها چه برنامه‌ریزی‌هایی داشته‌اند که هزینه‌های تولید برایشان پایین آمده و می‌توانند گندم را ارزانتر به بازار جهانی عرضه کنند.
در این کشورها از کشاورز و بازرگان چه حمایت‌هایی شده است که به این نقطه رسیده‌اند. این در حالی است که با توجه به ظرفیت‌های کشور ما اگر از کشاورزان حمایت شود، قطعاً گندم با کیفیت‌تر و ارزانتر از نمونه‌های خارجی تولید خواهیم کرد.»او با تأکید بر نگاه دولت چهاردهم که برنامه‌محور است ادامه می‌دهد: «اگر بخواهیم به افق برنامه هفتم نزدیک شویم، باید الزامات آن را تهیه و آماده کنیم. منابع مورد نیاز باید فراهم شود و مشوق‌هایی برای کشاورزان درنظر بگیریم. آموزش در این بخش هم بسیار پر اهمیت است؛ اینها در کنار هم می‌تواند ما را به هدفمان برساند.»
آیا خشکسالی‌ها ما را از خودکفایی دور می‌کند؟
ایمانی در پاسخ به سؤال شهروند مبنی بر وجود خشکسالی در سال‌های اخیر و تأثیر آن درخودکفایی گندم می‌گوید: «استفاده از روش‌های نوین می‌تواند مصرف آب را کاهش و راندمان آبیاری را افزایش دهد. اما متأسفانه نگاه درستی در این بخش وجود ندارد و از ظرفیت‌ها به درستی استفاده نمی‌شود. باید توجه داشت که آبیاری گندم با سایر محصولات مانند برنج متفاوت است.
در برخی از مناطق برای هر ۸۰۰۰ مترمکعب گندم ۱۰ هزار مترمکعب آب مصرف می‌کنند اما با همین شرایط گندم در زمین‌های دیم نیز تولید می‌شود. در کشور ۴ میلیون هکتار اراضی دیم داریم که استفاده مطلوب از آب باران در مناطق کم بارش با استفاده از تکنولوژی و علم می‌تواند بسیار راهگشا باشد.»
چه شد تولید بالا رفت
«اتفاقی که سبب شد در زمین‌های دیم میزان تولید بالا رود این بود که در سال گذشته برنامه‌ریزی در حوزه کشاورزی تا حدودی خوب پیش رفت. به کشاورز وام بلندمدت کم‌بهره داده شد و همین سبب شد میزان خرید دستگاه‌های کشت مستقیم در کشور بالا برود.» این را ایمانی می‌گوید و تأکید می‌کند: «با این دستگاه کشت حفاظتی اتفاق افتاده و خاک به هم نریخته و رطوبت خاک از همان باران موجود تامین می‌شود و در واقع حداکثر بهره‌برداری از زمین اتفاق می‌افتد.» او معتقد است که امسال محلول‌پاشی به موقع صورت گرفت و کودهای مناسب در اختیار کشاورزان گذاشته و آموزش‌های لازم به آنها داده شد. ایمانی تاکید می‌کند که موضوع نزولات جوی به جای خودش ولی عوامل دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند بهره‌وری را با همین میزان باران کم هم بالا ببرد.
تولید در داخل کشور از میزان درخواست بیشتر است
این کارشناس توضیح می‌دهد که میزان تولید در کشور از میزان مورد نیاز خبازی‌ها و صنعت بیشتر است: «تا این لحظه بیش از ۱۲ میلیون تن گندم از گندم‌کاران خریداری شده است که اگر نظارت بر نانوایی‌ها و حمل‌ونقل آن درست انجام شود ۹ میلیون تن گندم برای بخش نان کفایت می‌کند. یعنی اگر میزان مصرف نانوایی‌ها را ده میلیون تن درنظر بگیریم، با این فرض که یک میلیون تن آن تبدیل به نان خشک و استفاده در دامداری‌ها می‌شود، برای بخش صنعت نیز به دو میلیون تن گندم نیاز داریم که دولت در مجموع ۱۲ میلیون تن مورد نیاز در این دو بخش را -طبق سامانه‌ها و آمارهای موجود- خریداری کرده و در سوله‌ها دارد. در واقع با این میزان خرید، دولت نیازی به واردات گندم ندارد. اینها در حالی است که تولید در کشور ما ۱۵ میلیون تن است.
ایمانی بر این موضوع تأکید می‌کند که علاوه بر این ۱۲ میلیون تنی که دولت از گندم‌کاران خرید کرده، وزارت کشاورزی ۵۰۰ هزار تن بذر برای تولید گندم خرید کرده و نزدیک به یک میلیون تن بذر نیز نزد خود کشاوزران برای تولید گندم سال بعد وجود دارد. اگر میزان گندم موجود بین عشایر را که خودشان نان درست می‌کنند هم یک میلیون تن درنظر بگیریم، آمار گندم موجود در کشور حدود ۱۵ میلیون تن می‌شود و اگر این تولید پایدار و مستمر بماند ما برای همیشه خودکفا می‌مانیم.
ذخایر غنی ژنتیک گندم در کشور
سیدمجتبی خیام‌نکویی، معاون وزیر جهادکشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی دولت سیزدهم، عنوان می‌کند: «کشور ما غنی‌ترین بانک ژن ذخایر ژنتیک گندم را با بیش از ۱۸ هزار نمونه گندم در اختیار دارد. مزیت این ویژگی در این است که در شرایط مختلف محیطی و بیماری‌ها می‌توان ارقام مناسب و مقاومی از گندم را در دسترس داشت.»
وی به موضوع سلامتی گندم تولیدی نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «گندم تولیدی در ایران از لحاظ سلامتی جزء سالم‌ترین گندم‌های تولیدی است و نسبت به محصول بسیاری از کشورهای خاورمیانه، از شرایط مناسب‌تری برخوردار است، به‌طوری که از نظر وجود عناصر سنگین از درجه سلامتی بالایی برخوردار و تأمین‌کننده عناصر مغذّی برای جامعه است؛ البته باید تلاش مستمر داشته باشیم که هم از بعد کمی و هم کیفی پیشرفت نیز داشته باشیم.»
معاون سابق وزیر جهادکشاورزی به برخی فعالیت‌های تحقیقاتی و مدیریتی برای بهبود عملکرد گندم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «سامانه‌های آبیاری قطره‌ای مناسب گندم، دستگاه‌ها و روش‌های کاشت، ارقام کارآمد برای مناطق مختلف، سامانه‌های حفاظت از خاک و زهکشی، مطالعات تناسب اراضی، تدوین الگوی کشت، مدیریت تغذیه گندم به‌منظور ارتقای کمی و کیفی عملکرد گندم و غیره، ازجمله مواردی است که تلاش شده از طریق آن مؤسسات تحقیقاتی در بهبود عملکرد گندم تأثیرگذار باشند.»
خیام‌نکویی خاطرنشان می‌کند: «مهم‌ترین راهبرد برای اینکه بتوانیم امنیت پایدار در تولید گندم داشته باشیم، تمرکز بر بهزراعی، بهنژادی و استفاده از ارقام مناسب، زمان کشت مناسب، کود و تغذیه مناسب، مدیریت بهینه آفات و بیماری‌ها و... است. از طرف دیگر، از نظام تأمین بذر گندم و تلاش برای استفاده از بذرگواهی نباید غافل بود. همچنین استفاده از سیستم مدیریتی مناسب، ماشین‌آلات و ادوات مناسب و به‌خصوص کمباین‌ها و ماشین‌های برداشت و تلاش در جهت کاهش ریزش و ضایعات هنگام برداشت از نکات کلیدی در این زمینه است.»
افزایش ۱۶ درصدی تولید گندم نسبت به سال قبل
سهراب سهرابی، مجری طرح گندم وزارت جهادکشاورزی، درباره میزان تولید امسال(۱۴۰۳) اظهار کرده است: «برداشت نخستین خوشه‌های طلایی گندم از روزهای هفتم، هشتم و نهم فروردین۱۴۰۳ در استان‌های گرمسیر مانند هرمزگان، سیستان و بلوچستان و جنوب کرمان آغاز شد و همچنان ادامه دارد.» وی با اشاره به اینکه بیش از ۲۱ هزار دستگاه کمباین آماده ارائه خدمات به کشاورزان است، می‌گوید: «کشاورزان در برداشت محصول از کمباین‌هایی که معاینه فنی برایشان صادر شده است و ریزش کمتری دارند، استفاده کنند و در شب، گندم برداشت نکنند.»
مجری طرح گندم وزارت جهادکشاورزی اعلام کرد: «تاکنون یازده میلیون و ۹۷۶ هزار تن گندم از کشاورزان به ارزش ۲۱۱ هزار میلیارد تومان خریده شده که تاکنون ۱۶۷ هزار میلیارد تومان آن پرداخت شده است. این میزان خرید تضمینی نسبت به‌مدت مشابه سال زراعی گذشته ۱. ۶۲۰ میلیون تن معادل ۱۶ درصد رشد نشان می‌دهد. در این شرایط نه‌تنها نیازی به واردات گندم نداریم، بلکه می‌توانیم در این روند صادرکننده نیز بوده و برای کشور ارزآوری داشته باشیم.»
نظر شما